واژه باستان شناس در ذهن عامه مردم با ظروف باستانی و گنج گره خورده است و به گفته متخصصان این حوزه مردم تصور می‌کنند باستان شناسی به معنای گنج یابی و عتیقه یابی است.
در حقیقت این تصور از دوران قاجار شکل گرفت که ناصرالدین شاه به منظور به دست آوردن طلا نقاط مختلفی را حفاری می‌کرد و بعد در ایران باب شد که همه باستان شناس را به چشم گنج یاب و عتیقه یاب می‌دیدند. در حالیکه کار اصلی باستان شناس، شناخت مردمان گذشته است برای همین به محوطه‌ای می‌رود و کاوش باستان شناسی انجام می‌دهد تا با به دست آوردن مواد فرهنگی یعنی همان چیزی که این افراد آن را گنج می‌نامند، پی ببرد مردم ساکن در سرزمینی چطور زندگی می‌کرده اند.
دکتر آریا منش در این باره می‌گوید: «چند وقت پیش در محوطه‌ای باستانی بودم و دیدم که مردم حفاری‌های قاچاق بسیاری کرده اند تا چیزهایی را که به قول خودشان گنج است، در بیاورند و این محوطه‌ها را از بین می‌برند. چیزی در ذهن مردم شکل گرفته که اغلب این محوطه‌ها طلا دارد؛ مگر در دوران باستانی چقدر طلا وجود داشته است؟ در اغلب محوطه‌ها، خیلی از یافته‌های باستان شناسی سفال یا چیزهایی از این دست است.»
این متخصص باستان شناسی اضافه می‌کند: «برخی افراد سوجو که به اسم باستان شناس در فضای مجازی فعالیت دارند، از ناآگاهی مردم سواستفاده می‌کنند. مثلا در کوه و بیابان که چیزی وجود ندارد به دنبال گنج می‌گردند. به طور مثال تصویر سنگی را گذاشته اند که شکلی شبیه بز، گوسفند یا هر جاندار دیگری دارد و این را نشانه‌ای از وجود گنج در فلان منطقه تبیین می‌کنند، یا می‌گویند ما نسخه‌ای پیدا کرده‌ایم که نسخه گنج است. این‌ها همه غیرعلمی است و تنها عده‌ای با گفتن این حرف‌ها قصد کلاهبرداری از مردم را دارند.»
آریا منش فعالیت این افراد را به سایت‌های شرط بندی تشبیه می‌کند که ذهن مردم را به سمت به دست آوردن پول کلان بادآورده می‌برند؛ غافل از اینکه اگر در نسخه‌هایی که این افراد می‌فروشند گنجی وجود داشت، بدون شک خودشان به سراغ آن می‌رفتند اما چون گنجی در کار نیست، تلاش می‌کنند نسخ آن را بفروشند یا کارشان را آموزش بدهند.
ره صد ساله را یک شبه برو
واقعیت این است که وجود مشکلات معیشتی مرد غیرقابل انکار است و در چنین شرایطی است که این افراد با نشان دادن راهی کم زحمت و ساده که به پولی کلان می‌رسد، چنین مخاطبان زیادی پیدا می‌کنند.
دکتر آریا منش در این باره می‌گوید: «وقتی شرایط اقتصادی خوب نباشد مردم به این رو می‌آورند که از راه میان بر به پولی برسند و ره صد ساله را یک شبه بروند.»
این در حالی است که به گفته متخصصان کاوش‌های باستان شناسان و اطلاعاتی که به دست می‌آورند، سبب میشود تا حداقل از دید گردشگری بتوان آن منطقه را معرفی کرد تا گردشگران به آنجا بروند و گردشگری منطقه تقویت شود.
آریا منش تاکید می‌کند: ما از افرادی که یافته‌های باستان شناسی را به میراث فرهنگی تحویل می‌دهند، به عنوان یک فرد میهن دوست و کسی که فرهنگ و میراث خودش را می‌شناسد، استقبال می‌کنیم.
